Haberler Tarih

Antik Foça'nın Avrupa'daki İzleri: Phokaialıların İzinde

Bugün birbirinin adını yaşatan iki kent Foça ile Marsilya arasındaki bağ nereye uzanıyor? Antik Foça’dan günümüze bir yolculuğa çıkıyoruz...

#Phokaia #Massalia #Antik foça

Muharrem Belge

Editör

24.05.2025 - 09:00 Yayınlanma

4 Dk Okunma Süresi

Antik Foça'nın Avrupa'daki İzleri: Phokaialıların İzinde

Gazeteci Hayri Mert, 35 Punto için yazdı: Bugün birbirinin adını yaşatan iki kent Foça ile Marsilya arasındaki bağ nereye uzanıyor? Antik Foça’dan günümüze bir yolculuğa çıkıyoruz...

Bugün Marsilya sokaklarında dolaşanlar, “Phokaia” adını taşıyan pek çok işletmeyle karşılaşıyor. Aynı şekilde Foça’da da “Marsilya” ismini kullanan restoranlar, kafeler dikkat çekiyor. İki şehrin birbirinin adını yaşatması tesadüf değil. Bu derin bağ, tam 2 bin 600 yıl öncesine uzanıyor.

MÖ 7. yüzyılda, bugünün şirin tatil kasabası olan Foça, Phokaia olarak adlandırılıyordu. Kent denizciliği, ticareti ve cesur gemicileri ile ünlü olan Phokaia... Dünyanın bilmediği ve açılmaya da cesaret gösteremediği Batı'ya açılarak Fransa’nın güney kıyılarına ulaştılar ve Massalia (Marsilya'nın eski adı) adında bir şehir kurdular.

Efsaneye göre Phokaialı denizci Protis, yerli bir kralın kızı olan Gyptis ile evlenerek şehrin kuruluşunu resmileştirdi. Bu evlilik bireysel anlamda bir birlikteliği sağlamaktan öte iki ayrı kültürün iç içe geçmesi demekti. Phokaialılar, sadece gemilerini değil; zeytin ağacını, şarapçılığı ve şehir yaşamı anlayışını da beraberinde getirdi.

Kısa süre içerisinde Akdeniz’in batısında önemli bir ticaret ve kültür merkezine haline gelen Massalia, koloniler kurarak etki alanını da bir hayli genişletti ve İspanya’dan İtalya’ya kadar uzanan birçok bölge, Phokaialıların kurduğu ticaret ağının da bir parçası haline geldi.

Sadece denizcilik değil, bilim ve kültür de Massalia’da gelişti. Özellikle coğrafya bilgisiyle tanınan ünlü kâşif Pytheas, bu şehirde doğdu. Pytheas, günümüz Britanya Adaları'na kadar yaptığı keşiflerle Avrupa'nın kuzeyine dair ilk bilgileri dünyaya taşıdı. Yani Phokaialıların kurduğu Massalia, sadece bir liman değil, bilginin ve keşfin de merkezi oldu.

İki şehir arasındaki bu derin tarihî bağ günümüzde de canlılığını koruyor. Marsilya’da hâlâ Phokaialı geçmişin izleri sürülebilirken, Foça’da da Marsilya adını taşıyan mekânlar, ortak tarihin yaşayan tanıkları gibi varlık gösteriyor.

Üstelik bu bağ sadece kültür, bilim ve ticaret alanında sınırlı kalmayarak meşin yuvarlağa da yansıdı. Fransa’nın köklü futbol kulübü Olympique de Marseille, "Les Phocéens" yani "Phokaialılar" lakabıyla anılıyor. Bu ünvan, kulübün ve şehrin Phokaialı kökenlerine doğrudan bir gönderme niteliği taşıyor.

Foça’dan başlayan bu büyük macera sadece bir kolonizasyon hikâyesi değil. Aynı zamanda, Akdeniz dünyasında kültürlerin nasıl karıştığını, farklı coğrafyaların nasıl birbirini etkileyerek yeni kimlikler oluşturduğunu gösteren eşsiz bir örnek.

Bugün Ege’nin serin sularında ya da Marsilya’nın rüzgarlı limanlarında dolaşırken, binlerce yıl önce denize açılan cesur Phokaialıların izlerini hissetmek hâlâ mümkün. Marsilya'nın taş sokaklarında dolaşırken antik Phokaia’dan esen rüzgarı, Foça’nın eski limanında yürürken ise uzak bir Massalia özlemini duyumsamak mümkün.

Phokaialı denizcilerin bıraktığı miras, sadece bir şehir değil, Akdeniz’in ortak hafızasına kazınmış bir öykü. Bugün Foça ve Marsilya, bu eski bağın iki farklı ucunda duran, birbirine bakan iki ayna gibi. Her biri, diğerinin hafızasında bir iz, bir isim, bir hikâye taşıyor.

Hayri Mert